تلاشی برای رفع تبعیض

جارستان: پس از سال‌ها سرانجام سینمای ایران در حال چشیدن طعم آثار اجتماعی‌ است. مخاطب همیشه مطالبه‌گر این نوع فیلم‌ها بوده است اما مدیران دولت قبلی سعی کرده‌اند با روانه کردن فله‌ای فیلم‌های کمدی، ذائقه مخاطبان را عوض کنند که البته فروش فیلم‌های اجتماعی نشان می‌دهد در این امر ناکام ماندند. جرقه این اتفاق با فیلم‌های «رها» و «بی سر و صدا» زده شد و با اکران و فروش بالای «پیر پسر» و « زن و بچه»، مهر تائیدی بود بر مطالبه سینمادوستان. سینمای اجتماعی اکنون از بیانیه‌ای مستقل فراتر رفته و به ابزار مقاومت و گفت‌و‌‌گو تبدیل شده است. مخاطب تشنه آثاری است که در بطن جامعه با آن دست و پنجه نرم می‌کند و یا صداهای خاموش را می‌خواهد، بشنود. تماشاگر به دنبال فیلم‌های قصه‌گوست چراکه می‌داند، سینمای ایران حالا حالا‌ها در روایت رنج‌های واقعی و بی‌صدا، حرف‌های تازه دارد و از این روست که روایت غمناک و تراژدی «زن و بچه» این‌چنین خواستار دارد.

«زن و بچه» مانند سه اثر قبلی «روستایی»، کوبنده و قوی نیست و در آثار متوسط قرار می‌گیرد چراکه فیلمنامه از بخش‌های میانی، انسجام خود را از دست می‌دهد و مانند پرده اول به‌ جزئیات، شخصیت‌پردازی‌ها و محتوای آن تأکید نمی‌کند و از اینجاست که فیلم ضربه می‌خورد اما «سعید روستایی» در اثر آخرش جدا از هرگونه تندروی‌هایی که علیه او صورت گرفته، زنی را به تصویر درمی‌آورد که خواهان عدالت در ساختار مردسالارانه است و نمی‌تواند با خباثت مبارزه کند و این درد اکثر زنانی است که در این چارچوب زندگی می‌کنند اما «مهناز» تصویر زنی مستقل و جسورانه‌ای از مقاومت زنانه را به نمایش می‌گذارد.

«سعید روستایی» بر خلاف سه اثر قبلی‌اش، چندان فرم را رعایت نکرده است. دوربین وی فقط در پرده اول جاندار و کوبنده است. صحنه‌ها در این بخش همراه با جزئیات دقیق و یک‌ کارگردانی مهندسی شده، جلو می‌رود اما در پرده‌های بعدی، «روستایی» محتوای را فدای فرم کرده، کاملا در خدمت درام است و صحنه‌های پرتنش را به نمایش می‌گذارد. او به نقد نظام آموزشی، ساختار قضایی و فضای مردسالارانه می‌پردازد.

با اینکه«زن و بچه» اثری متوسط نسبت به آثار قبلی سازنده است اما او به خوبی توانست، زن را پس از چند دهه دوباره در ثقل یک داستان بگنجاند و مخاطب را با سیر تحول او ‌روبه‌رو کند. مهناز در ابتدا زنی خام به شمار می‌آید و با اینکه در جامعه فردی مستقل بود که زندگی خود و دو فرزندش را به دوش می‌کشید اما بعد از خیانت «حمید» و مرگ فرزندش، زنانه‌گی او تازه بیدار می‌شود اما نه در شکل و شمایل زن اغواگر بلکه زنی مطالبه‌گر که اهل تسلیم شدن نیست. از این رو می‌توان با فراز و فرودهای هر چند غلط کاراکتر «مهناز»، همذات‌پنداری کرد. او نه قربانی خشونت فیزیکی بلکه قربانی خشونت روانی و روحی شده است. این ساختار روایی تک‌خطی اثر بیش از هر چیز مدیون شخصیت‌پردازی‌های قوی در فیلم است. «سعید ر‌وستایی» در این زمینه کم‌کاری نکرده، کاراکترها به خصوص «مهناز» و «حمید» نسبت به سایر شخصیت‌ها عمق دارند. بازی «پریناز ایزدیار» به شدت چشمگیر و برگ برنده فیلم محسوب می‌شود. دیالوگ‌ها از جان برخاسته می‌شود. از لحاظ بصری، زیباشناختی هم به لحاظ ریتم و ضرباهنگ فیلم دچار افت نمی‌شود. «زن و بچه» را باید یکی از آثار روانکاوانه زنان در سینمای ایران دانست./سازندگی